Vektör Mücadele Nedir?

Haşere mücadelesinin literatürdeki adı vektör kontrolüdür. Vektörler, basitçe insanlara doğrudan ve dolaylı yollarla hastalık bulaştıran canlılara denilmektedir. Hastalık bulaştırma çeşitli şekillerde olabilmektedir. Örneğin kene, sivrisinek gibi böcekler insanları ısırarak ve kan emerek aktif şekilde hastalığı bulaştırırlar. Bazı canlılar ise dolaylı olarak kendilerine bulaşan(örneği hamamböcekleri tuvalet, fosseptik gibi alanlarda yaşadığından) patojenleri bizim kullandığımız eşyalara, yiyecek ve içeceklerimize bulaştırarak hastalığı taşıyabilirler.

Vektörler Dünya üzerinde halen nüfusun yarısından fazlasını tehdit etmektedir. Özellikle Afrika bölgelerinde halen 45 saniye bir çocuk sivrisineklerin bulaştırdıkları hastalıklardan ölmekte, 2,5 milyar insan sıtma riski altında bulunmakta ve yılda 256 milyon insan sadece sivrisineklerin bulaştırdıkları hastalıklardan muzdarip olmaktadır. Bu nedenlerle Dünya üzerinde Entegre vektör kontrolü(İntegrated Vector Management, İntegrated Pest Management, İntegrated Pest Control) yöntemleri benimsenmektedir.

Vektörlerin halk sağlığı üzerindeki etkisi nedir?

Araştırmalara göre, vektör kaynaklı hastalıklar, bulaşıcı hastalıkların tahmini küresel yükünün yaklaşık %17'sini oluşturmaktadır. Vektörler, ısırık yoluyla veya idrar, dışkı, kan vb. ile temas yoluyla bulaşıcı bir hastalığı yayan böcekler veya hayvanlardır. Vektörler arasında sivrisinekler, sinekler, keneler, kemirgenler, hamamböcekleri ve pireler yer almaktadır. Vektörler tarafından yayılan hastalıklar arasında sıtma, dang humması, Zika, chikungunya, sarı humma, Rift Vadisi humması ve veba yer almaktadır.

Çevre Sağlığı Uygulayıcılarının vektör kontrolündeki rolü, vektörü ve bulaşıcı patojenleri nasıl bulaştırdığını anlamaktır. Ekipler ayrıca vektörlerin üremesi için elverişli bir ortam yaratabilecek çevresel faktörlerin olası varlığını da izlemek zorundadır; ve son olarak, vektör kaynaklı hastalıkların vaka incelemelerinin yanı sıra önleyici tedbirler konusunda halk sağlığı eğitimi de vermelidir.

Sinek problemi, hava sıcaklığının yıpratıcı etkisi altında olan sağmal sığır sürüsünde, süt üretiminin %10-15 civarında düşmesine yol açmaktadır. Bu açıdan hayvan padoksları, gübre yığınları, ahır bölümlerinin gölgede kalan bbölümlerinin spreyleme ile ilaçlanması en yaygın kullanılan yöntemdir.

Yöntemin etkili olabilmesi açısından, gübre yığınları ve gübre ile bulaşık alanların gölgede kalan bölgelerinin ilaçlama işleminin düzenli olarak yapılması gerekmektedir. İlaçlama işleminin sabahın erken saatleri, akşamın geç saatleri veya günün sıcak saatlerinde yapılması uygundur. Çünkü, bu zamanlar, sineklerin hareketsiz kaldıkları, dinlendikleri saatlerdir.

Sprey yöntemi ile ilaçlama işleminin hafta da iki veya üç kez uygulanması uzun süre etki açısından esastır. Diğer taraftan özellikle gübre yığınlarının tepe noktasından 1 metre aşağıya doğru olan bölgesi, sineklerin yumurtalarını bıraktıkları yani üredikleri alanlardır. Bu bölgelerin de ilaçlanması sineklerin üreme kaynağını kesmede etkili bir yöntemdir.

Vektörlerin hayvan sağlığı üzerindeki etkisi nedir?